2. Η εκδοτική επιχείρηση στην Ελλάδα
Η μελέτη παρουσιάζει το προφίλ της ελληνικής εκδοτικής επιχείρησης, με σκοπό να αναλυθούν ο τρόπος λειτουργίας της εκδοτικής επιχείρησης, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, οι δυνατότητές της και οι προοπτικές που υπάρχουν. Οι συνιστώσες αυτού του προφίλ είναι:

Παραγωγή

Παρά το γεγονός ότι οι περισσότερες εργασίες που αφορούν στην παραγωγή του βιβλίου ανατίθενται σε τρίτους (φασόν), οι εκδοτικές επιχειρήσεις έχουν την κύρια ευθύνη για το τελικό αποτέλεσμα και είναι εκείνες οι οποίες αναλαμβάνουν τον επιχειρηματικό κίνδυνο που συνεπάγεται η έκδοσή του.

Οι κυριότεροι προσδιοριστικοί παράγοντες του κόστους παραγωγής είναι:

• το κόστος του χαρτιού εκτύπωσης
• οι αμοιβές του προσωπικού
• το κόστος εκτύπωσης

Ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας είναι το κόστος του χαρτιού εκτύπωσης, καθώς η τιμή του διαμορφώνεται με βάση τη διεθνή αγορά, την οποία αδυνατούν να επηρεάσουν οι ελληνικές εκδοτικές επιχειρήσεις. Συνεπώς οι δυνατότητες για μείωση του κόστους, μέσα από επενδύσεις σε τεχνολογία και εκπαίδευση προσωπικού, είναι περιορισμένες.

Τεχνολογικό επίπεδο

Όσον αφορά στην παραγωγική διαδικασία, η νέα τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα στους εκδοτικούς οίκους να αναλάβουν περισσότερες εργασίες που αφορούν στην προετοιμασία του βιβλίου για εκτύπωση. Οι εξελίξεις στο τεχνολογικό επίπεδο ευνοούν την επιβίωση των μικρών εκδοτικών επιχειρήσεων. Το σημερινό όμως τεχνολογικό επίπεδο της ελληνικής εκδοτικής επιχείρησης παραμένει χαμηλό. Το σύνολο σχεδόν των επενδύσεων αφορά στην αγορά μηχανολογικού εξοπλισμού με αυξανόμενη έμφαση στην στις πληροφορικές τεχνολογίες.

Απασχόληση

Σχεδόν οι μισοί εκδοτικοί οίκοι του δείγματος εκτιμούν ότι απασχολούν λιγότερο προσωπικό από αυτό που χρειάζονται. Οι λόγοι για τους οποίους δεν καλύπτονται αυτές οι ανάγκες είναι κυρίως η αδυναμία κάλυψης του πρόσθετου κόστους και η έλλειψη ατόμων με κατάλληλη κατάρτιση.

Ο μεγαλύτερος αριθμός των εργαζομένων στις εκδοτικές επιχειρήσεις είναι μόνιμοι υπάλληλοι, ηλικίας 26-40 ετών και με υψηλό επίπεδο μόρφωσης, κάτι που καθιστά ευκολότερη τη μετάβαση στις σύγχρονες τεχνολογίες. Η διοίκηση των επιχειρήσεων γίνεται κυρίως από τους ίδιους τους ιδιοκτήτες, καθώς οι περισσότερες επιχειρήσεις είναι μικρές και "οικογενειακού" χαρακτήρα.

Οικονομικά μεγέθη

Η εκδοτική δραστηριότητα χαρακτηρίζεται ως εντάσεως εργασίας και δεν απαιτεί μεγάλες κεφαλαιουχικές επενδύσεις με αποτέλεσμα οι περισσότερες επιχειρήσεις να είναι μικρού μεγέθους. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά τους είναι η έλλειψη ρευστότητας που οφείλεται, κυρίως, στα μεγάλα αποθέματα αδιάθετων βιβλίων, αλλά και στη διαφορά του συντελεστή ΦΠΑ ανάμεσα στην πώληση και στην παραγωγή. Τέλος, η αγορά του βιβλίου είναι ιδιαίτερα συγκεντρωμένη, δηλαδή μικρός αριθμός εκδοτικών οίκων παράγει το μεγαλύτερο ποσοστό των τίτλων.

Τιμολογιακή πολιτική

Η τιμολόγηση των βιβλίων γίνεται συνήθως με τη μέθοδο mark up, δηλαδή με τον υπολογισμό ενός ποσοστού επί του κόστους του βιβλίου. Η τελική τιμή αναπροσαρμόζεται προς τα κάτω με βάση την εμπειρία των εκδοτών, οι οποίοι καλούνται να υπολογίσουν, εμπειρικά, την τιμή που θα ήταν διατεθειμένος ο μέσος αναγνώστης να καταβάλει για το συγκεκριμένο βιβλίο.

Οι τιμές των βιβλίων την επταετία 1988-1995 παρουσίασαν αύξηση μεγαλύτερη του δείκτη τιμών καταναλωτή. Παράλληλα, οι αυξήσεις φαίνεται να ακολουθούν την κυκλικότητα της ζήτησης. Έτσι, έχουμε τις μεγαλύτερες αυξήσεις την περίοδο Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου (έναρξη σχολικού έτους) και τον Νοέμβριο (αμέσως πριν από τις γιορτές).

Διάρθρωση πελατολογίου και τεχνικές επηρεασμού του

Ως πελάτες των εκδοτικών επιχειρήσεων θεωρούνται κατά κύριο λόγο τα βιβλιοπωλεία και σε μικρότερο βαθμό οι επιχειρήσεις χονδρεμπορίου και τα πρακτορεία διάθεσης. Σύμφωνα με τους εκδότες, οι πελάτες τους επηρεάζονται στην αγορά των βιβλίων κυρίως από το όνομα του συγγραφέα και το όνομα του εκδοτικού οίκου.

Γενικά συμπεράσματα

Οι εκδοτικές επιχειρήσεις είναι στην πλειονότητα τους μικρομεσαίες επιχειρήσεις και αντιμετωπίζουν τα κοινά προβλήματα αυτής της κατηγορίας, όπως προβλήματα ρευστότητας, εξοικονόμησης πόρων για επενδύσεις, προώθησης των προϊόντων τους, κ.ά. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στα προβλήματα που προκύπτουν από τη συγκέντρωση μεγάλων αποθεμάτων αδιάθετων βιβλίων και τη διαφορά στους συντελεστές ΦΠΑ. Το πρόβλημα ρευστότητας που προκύπτει από τα παραπάνω καθιστά τις εκδοτικές επιχειρήσεις ιδιαίτερα ευάλωτες. Επίσης, ο κλάδος επηρεάζεται από τη μάλλον περιορισμένη αγοραστική δύναμη του κοινού, ενώ παράλληλα ένα μεγάλο μέρος της αγοράς καλύπτεται από το δημόσιο τομέα, περιορίζοντας ακόμη περισσότερο τις πωλήσεις των εκδοτικών οίκων.

Η επιβίωση των μικρών επιχειρήσεων δεν φαίνεται να τίθεται σε άμεσο κίνδυνο. Αυτό ίσως να εξηγεί και το γεγονός ότι δεν έχει ακολουθηθεί μια πολιτική συνεργασιών μεταξύ των εκδοτών, όπως θα ανέμενε κανείς για έναν κλάδο με μεγάλο αριθμό μικρών επιχειρήσεων.