Βιογραφικό Σημείωμα

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΘΑΣ (1907-1979)


Ο Δημήτρης Ψαθάς γεννήθηκε στην Τραπεζούντα του Πόντου. Το 1923 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του και εργάστηκε από το 1925 ως δημοσιογράφος με ειδίκευση στο δικαστικό ρεπορτάζ στην εφημερίδα Ελεύθερο Βήμα. Από το 1937 και για σαράντα περίπου χρόνια συνεργάστηκε με τα Αθηναϊκά Νέα (από το 1937 και για σαράντα χρόνια περίπου) και παράλληλα με πολλά έντυπα, ελληνικά και της ομογένειας. Οργάνωσε επίσης ραδιοφωνικές εκπομπές. Στα γράμματα πρωτοεμφανίστηκε το 1937 με την έκδοση της συλλογής ευθυμογραφημάτων Η Θέμις έχει κέφια, ακολούθησαν πολλά ανάλογα έργα, όλα στο χώρο της σατιρικής ευθυμογραφίας με κορυφαία τη Μαντάμ Σουσού του 1940. Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε το 1940 με την κωμωδία Το στραβόξυλο, που ανέβηκε από το θίασο του Βασίλη Αργυρόπουλου και γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Ακολούθησαν έργα όπως τα Φον Δημητράκης, Μικροί φαρισαίοι, Ένας βλάκας και μισός, Η Χαρτοπαίχτρα, Ξύπνα Βασίλη, που γνώρισαν επιτυχία στη σκηνή και πολλά μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο με ανάλογη επιτυχία. Εξέδωσε επίσης ταξιδιωτικά κείμενα (Κάτω από τους ουρανοξύστες, Παρίσι, Σταμπούλ και άλλα εύθυμα ταξίδια κ.α.) που συνδυάζουν, δημοσιογραφικά και ευθυμογραφικά στοιχεία με κοινωνικά και πολιτικά σχόλια. Η γραφή του Δημήτρη Ψαθά χαρακτηρίζεται από οξυδέρκεια, αμεσότητα, τόλμη και φαντασία. Στο χώρο του χρονογραφήματος διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην αναγωγή του είδους σε χώρο κοινωνικής και πολιτικής πολεμικής και υπεράσπισης της ιστορικής θέσης της Ελλάδας στον κόσμο, αν και συχνά ο οίστρος του τον οδήγησε σε βεβιασμένες και άδικες εκτιμήσεις. Το θεατρικό έργο του καθιέρωσε τη δραματουργική αξιοποίηση της ελληνικής καθημερινότητας με έντονο το στοιχείο της σάτιρας του νεοπλουτισμού και του μικροαστισμού. Με σημείο εκκίνησης το γαλλικό βουλεβάρτο και τη φάρσα συγγραφέων όπως οι Φεϋντώ και Πανιόλ, ο Ψαθάς δημιούργησε συχνά στέρεους και ολοκληρωμένους ήρωες, που προσέγγισαν μεγάλοι έλληνες ηθοποιοί (Βασίλης Λογοθετίδης, Ντίνος Ηλιόπουλος, Χρήστος Ευθυμίου, Μίμης Φωτόπουλος, κυρία Κατερίνα, Μαίρη Αρώνη, κ.α.), οι οποίοι δημιούργησαν ένα συγκεκριμένο υποκριτικό ύφος και ήθος στο χώρο του νεοελληνικού θεάτρου, που φτάνει να έχει μιμητές ως τις μέρες μας.
1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Δημήτρη Ψαθά βλ. Γιάκος Δημήτρης, «Δημήτρης Ψαθάς», Νέα Εστία106, ετ.ΝΓ΄, 1η/12/1979, αρ.1258, σ.1655-1656 και Γεωργουσόπουλος Κώστας, «Ψαθάς Δημήτρης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Γεωργουσόπουλος Κώστας, «Τα φαύλα ήθη», Κλειδιά και κώδικες θεάτρουΙΙ• Ελληνικό θέατρο, σ.291-295. Αθήνα, Εστία, 1984.
• Γεωργουσόπουλος Κώστας, «Ψαθάς Δημήτρης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.
• Γιάκος Δημήτρης, «Δημήτρης Ψαθάς», Νέα Εστία106, ετ.ΝΓ΄, 1/12/1979, αρ.1258, σ.1655-1656.
• Σιατόπουλος Δ., Κριτική για τα Μέιντ ιν Αμέρικα – Ο έρως στο εδώλιο – Οικογένεια Βλαμένου – Σε ήχο πλάγιο, Βραδυνή, 20/12/1977.
• Φραγκόπουλος Θ.Δ., «Εθνικό Θέατρο – Κεντρική Σκηνή: Δ.Ψαθά, Η Χαρτοπαίκτρα», Νέα Εστία111, ετ.ΝΣΤ΄, 1η/2/1982, αρ.1310, σ.195-196.
• Χατζίνης Γιάννης, «Δ.Ψαθά: Χειμώνας του ’41 – Αντίσταση», Νέα Εστία40, ετ.Κ΄, 1η/7/1946, αρ.456, σ.694-695.

Εργογραφία

(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)

Ι.Θέατρο
• Το στραβόξυλο· Κωμωδία σε τρεις πράξεις. Αθήνα, Μαρής, [1940].
• Μαντάμ Σουσού, τ.Α’· Βούθουλας.Αθήνα, 1946.
• Μαντάμ Σουσού, τ.Β’· Κωλωνάκι. Αθήνα, 1946.
• Κηφισοφών· Κι άλλα κωμικά σκετς. Αθήνα, Μαρής,
• Το χιούμορ της εποχής· Τύποι της πείνας – Εύθυμος Δεκέμβρης – Μεταδεκεμβριανά. Αθήνα, 1946.
• Ο εαυτούλης μου· Τρίπρακτη κωμωδία. Αθήνα, Μαρής, 1946.
• Φον Δημητράκης· Κωμωδία σε τρεις πτράξεις. Αθήνα, Μαρής, 1956.
• Ζητείται ψεύτης· Κωμωδία σε τρεις πράξεις και τέσσαρες εικόνες. Αθήνα, Μαρής, [1953].
• Μικροί Φαρισαίοι· Τρίπρακτη κωμωδία. Αθήνα, Μαρής, [1954].
• Ένας βλάκας και μισός. 1955.
• Φαύλος κύκλος· Κωμωδία σε τρεις πράξεις και έξι εικόνες. Αθήνα, Μαρής, χ.χ.
• Φωνάζει ο κλέφτης. 1958.
• Χειμώνας του ’41. Αθήνα, Αιγαίο, 1961.
• Κάτω απ’ τους ουρανοξύστες. Αθήνα, Αιγαίο, 1961.
• Εμπρός να γδυθούμε. 1962.
• Χαρτοπαίχτρα. 1963.
• Μαίηντ ιν Αμέρικα. Αθήνα, Μαρής, 1977.
• Ο έρως στο εδώλιο και άλλες εύθυμες ιστορίες. Αθήνα Μαρής, 1977.
• Οικογένεια Βλαμένου. Αθήνα, Μαρής, 1977.
• Σε ήχο πλάγιο. Αθήνα, Μαρής, 1977.
• Ξύπνα Βασίλη. Αθήνα, Μαρής, 1977.
• Ο αφελής· Κωμωδία σε τρεις πράξεις και έξι εικόνες. Αθήνα, Μαρής, 1978.
• Οι ατίθασοι· Κωμωδία σε τρεις πράξεις και έξι εικόνες. Αθήνα, Μαρής, 1978.
ΙΙ.Ευθυμογραφήματα
• Η Θέμις έχει κέφια. Αθήνα, 1937.
• Η Θέμις έχει νεύρα. Αθήνα, 1938.
• Μαντάμ Σουσού · Η πυργοδέπσοινα του Βούθουλα. Αθήνα, Κασταλία, 1941.
• Ορκίζομαι να είπω την αλήθειαν. Αθήνα, 1943.
• Χειμώνας του ’41· Σκίτσα της κατοχής. Αθήνα, 1945.
• Αντίσταση· Αθήνα 1942-1944. Αθήνα, 1945.
• Τι χιουμοριστικές εποχές. Αθήνα, 1946.
• Οικογένεια Βλαμένου. Αθήνα, 1956.
• Σε ήχο πλάγιο. Αθήνα, Αλκαίος, 1973.
• Στο καρφί και στο πέταλο.
• Πέρα βρέχει · Χρονογραφήματα 1948-1960. Αθήνα, Μαρής, 1977.
• Από την εύθυμη πλευρά. Αθήνα, Μαρής,
• Το χιούμορ μιας εποχής.
ΙΙΙ.Ταξιδιωτικά κείμενα
• Κάτω από τους ουρανοξύστες. 1950.
• Στη χώρα των μυλόρδων· (Η εύθυμη και η σοβαρή Αγγλία)· Σκίτσα Φ.Δημητριάδη. Αθήνα, Σαλίβερος, 1951.
• Παρίσι, Σταμπούλ (και άλλα εύθυμα ταξίδια). Αθήνα, 1951.
• Made in America.
ΙV. Χρονικά..
• Γη του Πόντου. Αθήνα, Φυτράκης, 1966
• Χρονογραφήματα. Αθήνα, Κάκτος, 1979.

Επιπλέον Πληροφορίες

Χειρόγραφα του λογοτέχνη υπάρχουν στο Γενικό Αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.)