Βιογραφικό Σημείωμα

ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ (1907-1978)


Ο Άγγελος Τερζάκης γεννήθηκε στο Ναύπλιο, γιος του τότε δημάρχου της πόλης Δημητρίου Τερζάκη και της Αγγελικής το γένος Πανοπούλου. Το 1915 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Αθήνα, όπου ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του και γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου, της οποίας αναγορεύτηκε διδάκτωρ το 1927. Από το 1929 και για δυο χρόνια άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου. Το 1925 πρωτοεμφανίστηκε στο χώρο της λογοτεχνίας με τη δημοσίευση της συλλογής διηγημάτων του Ο ξεχασμένος. Το 1929 εξέδωσε την Φθινοπωρινή Συμφωνία. Ακολούθησε η έκδοση του μυθιστορήματός του Δεσμώτες, που μαζί με τον Πρίγκηπα του Θράσου Καστανάκη θεωρήθηκαν από την κριτική ως τα πρώτα πεζογραφήματα της γενιάς του ’30 και Η παρακμή των Σκληρών, που επαινέθηκε από τον Κωστή Παλαμά, ενώ με μεγάλη επιτυχία εκδόθηκε το 1937 Η μενεξεδένια πολιτεία. Το 1936 παντρεύτηκε τη Λουΐζα Βογάσαρη, με την οποία απέκτησε ένα γιο το Δημήτρη. Τον ίδιο χρόνο παραστάθηκε στο Εθνικό Θέατρο η βυζαντινή τραγωδία του Αυτοκράτωρ Μιχαήλ. Το 1937 ανέλαβε τη Γραμματεία του Εθνικού Θεάτρου, όπου κατέλαβε διαδοχικά διάφορες διοικητικές θέσεις, φθάνοντας ως εκείνη του υπηρεσιακού γενικού διευθυντή (με αίτησή του παρέμεινε ως το 1960 στη θέση του διευθυντή δραματολογίου, την οποία κατέλαβε το 1940). Από το 1940 και ως τη λήξη του πολέμου υπηρέτησε στο Αλβανικό Μέτωπο.Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Θεάτρου (1939), το Α’ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (1958 για τη Μυστική Ζωή), το Βραβείο Δοκιμίου των Δώδεκα (1964 για τον τόμο δοκιμίων Προσανατολισμός στον αιώνα), το Αριστείο Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών (1969, για το Μυστήριο του Ιάγου). Ταξίδεψε στη Ρουμανία (1958), τη Σοβιετική Ένωση (1959), τις Η.Π.Α. (1966, όπου έδωσε διαλέξεις στα Πανεπιστήμια Princeton και Tufts), την Ουγγαρία (1966), το Ρήνο (1974). Διετέλεσε μορφωτικός σύμβουλος του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών (1966) και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (εκλέχτηκε το 1974). Το λογοτεχνικό έργο του Άγγελου Τερζάκη κινείται στα πλαίσια του τραγικού που γεννάται από το αναπόφευκτο της καταστροφής στην οποία οδηγούνται οι ήρωές του. Επηρεασμένος από συγγραφείς όπως ο Κνουτ Χάμσουν, ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι αλλά και ο Δημοσθένης Βουτυράς, δημιούργησε πρόσωπα αδύναμα να αντιδράσουν στην μιζέρια της ζωής του, πρόσωπα που ασφυκτιούν στο οικογενειακό και το ευρύτερο κοινωνικό τους περιβάλλον και εκπροσωπούν το αίσθημα απογοήτευσης και παραίτησης του συγγραφέα. Την ελπίδα τοποθέτησε στο χώρο των ιδανικών που ξεπερνούν πολιτικές και άλλες κατηγοριοποιήσεις, καθώς και στο χώρο της μεταφυσικής αναζήτησης. Από τα έργα του σημειώνουμε ενδεικτικά την Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ, τη Μυστική ζωή, τη Μενεξεδένια Πολιτεία, ενώ πρέπει επίσης να αναφερθεί το σημαντικό δοκιμιακό έργο του που άσκησε επίδραση τόσο στη λογοτεχνική όσο και στη θεατρική παραγωγή του. Θεατρικά του έργα παραστάθηκαν από το Εθνικό Θέατρο, τους θιάσους Αιμίλιου Βεάκη (1942), Κατσέλη - Γληνού - Παρασκευά (1949), Κατερίνας (1959), Δημήτρη Χορν (1962), το Πειραματικό Θέατρο της Μαριέτας Ριάλδη (1970), το Αμφιθέατρο του Σπύρου Ευαγγελάτου (1995), καθώς και από άλλους θιάσους της Ελλάδας και του εξωτερικού. Έργα του μεταφράστηκαν σε ξένες γλώσσες και ο ίδιος μετέφρασε έργα των Τζόζεφ Κόνραντ, Μπεν Τζόνσον, Ανρί Μπεργκσόν και Ευριπίδη. Διετέλεσε διευθυντής των βραχύβιων λογοτεχνικών περιοδικών Πνοή και Λόγος (1929) και του περιοδικού Εποχές (1963), και από το 1947 συνεργάστηκε σε τακτική βάση με την εφημερίδα Το Βήμα. Πέθανε στην Αθήνα. 1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Άγγελου Τερζάκη βλ. Ζήρας Αλεξ., «Τερζάκης Άγγελος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, Μπερλής Άρης, «Άγγελος Τερζάκης», Η μεσοπολεμική πεζογραφία· Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939)Η΄, σ.188-213. Αθήνα, Σοκόλης, 1993 Τερζάκης Άγγελος, «Βιογραφικόν Σημείωμα», Νέα Εστία108, Χριστούγεννα 1980, αρ.1283, σ.2-4, Φαρμάκης Φρ., «Τερζάκης Άγγελος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας12. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και «Χρονογραφία του Άγγελου Τερζάκη», Προσφορά στον Άγγελο Τερζάκη· Για τα εβδομηντάχρονά του, Τετράδια Ευθύνης4, 12/1977, σ.101-103

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Βιστωνίτης Αναστάσιος, «Για το δοκιμιακό έργο του Άγγελου Τερζάκη», Η λέξη82, 2/1989, σ.112-119.
• Βίττι Μάριο, Η γενιά του Τριάντα · Ιδεολογία και μορφή, σ.299-311. Αθήνα, Ερμής, 1979.
• Δημάδης Κ.Α., Δικτατορία - Πόλεμος και Πεζογραφία· 1936-1944, σ.31-129. Αθήνα, Γνώση, 1991.
• Δημάκης Μηνάς, «Τα γεγονότα και τα ζητήματα», Νέα Εστία93, 15/2/1973, αρ.1095, σ.262-263.
• Δημητρακόπουλος Φώτης, «Τερζάκης και Θεοτοκάς γα τον Παπαδιαμάντη στα χρόνια του ’30», Διαβάζω279, 22/1/1992, σ.47-49.
• Ζήρας Αλέξης, «Ο μοιραίος κόσμος του Άγγελου Τερζάκη», Τομές4, 9/1976, σ.13.
• Ζήρας Αλεξ., «Τερζάκης Άγγελος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό9β΄. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.
• Καραντώνης Ανδρέας, «Άγγελος Τερζάκης», Πεζογράφοι και πεζογραφήματα της γενιάς του ’30, σ.191-213. Αθήνα, Παπαδήμας, 1977.
• Κόκορης Δημήτρης, «Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ · Η θεματική παρέκβαση του Άγγελου Τερζάκη», Διαβάζω291, 8/7/1992, σ.44-45.
• Μητσάκης Κάρολος, «Άγγελος Τερζάκης», Νεοελληνική πεζογραφία· Η γενιά του ’30, σ.93-97. Αθήνα, Ελληνική Παιδεία, 1977.
• Μπερλής Άρης, «Άγγελος Τερζάκης», Η Μεσοπολεμική πεζογραφία · Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939), σ.188-249. Αθήνα, Σοκόλης, 1993.
• Παγκουρέλης Βάιος, «Γνωριμία με τον Άγγελο Τερζάκη», Η λέξη82, 2/1989, σ.109-111.
• Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., Τα πρόσωπα και τα ΚείμεναΒ΄ · Ανήσυχα χρόνια, σ.117-135. Αθήνα, Οι εκδόσεις των Φίλων, 1980.
• Πλατής Ε.Ν., «Ο Πρόγονος του Άγγελου Τερζάκη», Κριτικοί προβληματισμοίΑ΄· Πεζογραφήματα, σ.65-87. Αθήνα, Οι εκδόσεις των Φίλων, 1983.
• Προσφορά στον Άγγελο Τερζάκη · Για τα εβδομηντάχρονά του · Τετράδια ευθύνης4, 1977. (κείμενα των Τσάτσου Κωνσταντίνου, Στασινόπουλου Μιχ.Δ., Χατζηκυριάκου - Γκίκα Ν., Πρεβελάκη Π., Μινωτή Αλέξη, Μυράτ Δημήτρη, Σολομού Αλέξη, Δημάκη Μηνά, Παπαδίτσα Δ.Π., Καρούζου Ν.Δ., Μερακλή Μ.Γ., Πάσχου Π.Β., Μουντέ Ματθαίου, Μανουσάκη Γιώργη, Λιοντάκη Χριστόφορου, Νιάρχου Θανάση Θ., Τσιρόπουλου Κώστα Ε.)
• Σαχίνης Απόστολος, Αναζητήσεις της μεσοπολεμικής πεζογραφίας, σ.117-121. Αθήνα, Κωνσταντινίδης, χ.χ. (β΄ έκδοση)
• Σαχίνης Απόστολος, «Άγγελου Τερζάκη: Του έρωτα και του θανάτου – 1942, Στοργή – 1944», Η πεζογραφία της Κατοχής, σ.44-52. Αθήνα, Ίκαρος, 1948.
• Σαχίνης Απόστολος, Πεζογράφοι του καιρού μας, σ.101-111. Αθήνα, Εστία, 1967.
• Σταμάτης Κώστας Μιχ., «Τερζάκης Άγγελος», Πελοποννησιακή λογοτεχνία· Η λογοτεχνία της Αργολίδας, σ.190-201. Αθήνα, 1995.
• Χατζίνης Γιάννης, «Άγγελου Τερζάκη: Απρίλης», Νέα Εστία41, ετ.ΚΑ΄, 1η/2/1947, αρ.470, σ.180-183.
• Χ[ουρμούζιος] Αιμ[ίλιος], «Άγγελου Τερζάκη: Του έρωτα και του θανάτου», Νέα Εστία33, ετ.ΙΖ΄, 15/1/1943, αρ.375, σ.118-121.
Αφιερώματα περιοδικών
• Τομές4, περ. Β΄, 9/1976.
• Νέα Εστία108, Χριστούγεννα 1980, αρ.1283.

Εργογραφία

(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)

Ι.Μυθιστορήματα
• Δεσμώτες. Αθήνα, Μαυρίδης, 1932.
• Η παρακμή των Σκληρών. Αθήνα, 1933.
• Η μενεξεδένια πολιτεία. Αθήνα, Πυρσός, 1937.
• Η πριγκηπέσσα Ιζαμπώ. Αθήνα, Οι Φίλοι του Βιβλίου, 1945.
• Ταξίδι με τον Έσπερο. Αθήνα, 1946.
• Δίχως Θεό. Αθήνα, 1946.
• Η μυστική ζωή. Αθήνα, Εστία, 1957.
• Στρατής Μυριβήλης – Μ.Καραγάτσης – Άγγελος Τερζάκης – Ηλίας Βενέζης, Το μυθιστόρημα των τεσσάρων. Αθήνα, Εστία, 1979.
• Το λυκόφως των ανθρώπων. Αθήνα, Εστία, 1989.
ΙΙ.Διηγήματα
• Ο ξεχασμένος. Αθήνα, 1925.
• Φθινοπωρινή συμφωνία. Αθήνα, 1929.
• Του έρωτα και του θανάτου. Αθήνα, Αετός, 1943.
• Η στοργή (νουβέλα). Αθήνα, Γλάρος, 1944.
• Απρίλης. Αθήνα, Οι Φίλοι του Βιβλίου, 1946.
• Οι επαναστατημένοι· Διηγήματα· Προλογικό σημείωμα Βάιος Παγκουρέλης. Αθήνα, Εστία, 1993.
ΙΙΙ.Θέατρο
• Αυτοκράτωρ Μιχαήλ. Αθήνα, 1936.
• Γαμήλιο Εμβατήριο. Αθήνα, 1937.
• Ο σταυρός και το σπαθί. Αθήνα, 1939.
• Είλωτες. Αθήνα, 1939.
• Ο εξουσιαστής. Αθήνα, 1942.
• Το μεγάλο παιχνίδι. Αθήνα, 1944.
• Αγνή. Αθήνα, 1949.
• Θεοφανώ. Αθήνα, 1956.
• Νύχτα στη Μεσόγειο. Αθήνα, 1956.
• Τα λύτρα της ευτυχίας. Αθήνα, 1959.
• Θωμάς ο δίψυχος. Αθήνα, 1962.
• Ο πρόγονος. Αθήνα, 1970.
ΙV. Δοκίμια
• Προσανατολισμός στον αιώνα. Αθήνα, 1963.
• Το μυστήριο του Ιάγου. Αθήνα, 1964.
• Αφιέρωμα στην τραγική μοίρα. Αθήνα, 1970.
• Οι απόγονοι του Κάιν. Αθήνα, 1972.
• Ποντοπόροι. Αθήνα, 1975.
• Οδοιπόρος μιας εποχής. Αθήνα, 1980.
• Ο άνθρωπος σε αδιέξοδο. Αθήνα, 1981.
• Ένας μεταβαλλόμενος κόσμος. Αθήνα, 1983.
• Του καιρού και της δοκιμασίας. Αθήνα, 1984.
• Η ανάγκη του στοχασμού. Αθήνα, 1985.
• Προσωπικές σημειώσεις. Αθήνα, 1986.
• Για μια δικαίωση του ανθρώπου. Αθήνα, 1987.
• Κρίση και έλεγχος της εποχής μας. Αθήνα, 1989.
• Πριν την αυλαία. Αθήνα, Καστανιώτης, 1989.
• Επικεφαλής. Αθήνα, 1990.
• Το πρωτείο του πνεύματος. Αθήνα, 1991.
• Σε καμπή της ιστορίας· ΔοκίμιαΙΣτ΄. Αθήνα, Οι εκδόσεις των φίλων, 1995.
• Σπουδή των ερωτημάτων· ΔοκίμιαΙΖ΄. Αθήνα, Οι εκδόσεις των φίλων, 1996.
V. Ιστορία
• Η ελληνική εποποιία. Χρονικό του πολέμου 1940-41. Αθήνα, 1964.

Επιπλέον Πληροφορίες

Χειρόγραφα του λογοτέχνη υπάρχουν στο Γενικό Αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.)