Βιογραφικό Σημείωμα

ΜΠΑΣΤΙΑΣ ΚΩΣΤΗΣ (1901-1972)


Από πολύ νέος ασχολήθηκε με την πεζογραφία, τη δημοσιογραφία και το θέατρο. Για πολλές δεκαετίες υπήρξε στο κέντρο των πολιτιστικών και πολιτικών γεγονότων ασκώντας την επιρροή του ως εκδότης, αρχισυντάκτης ή χρονογράφος μεγάλων αθηναϊκών εφημερίδων και ως γενικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου (1937 – 1941), της Λυρικής Σκηνής (1940 – 41 και 1959 – 1963) και του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας.
Η δημοσιογραφική του σταδιοδρομία αρχίζει στην Ακρόπολη του Βλάση Γαβριηλίδη. Το 1925 αναλαμβάνει αρχισυντάκτης και διευθυντής των εφημερίδων Δημοκρατία και Εσπέρα του Αλέξανδρου Παπαναστασίου. Συνεργάζεται επίσης με τον Ελεύθερο Τύπο του Χρ. Καβαφάκη, την Πρωία των αδελφών Πεσμαζόγλου, την Εστία των αδελφών Κύρου, την Καθημερινή του Γ. Α. Βλάχου και κυρίως τη Βραδυνή του Δ. Αραβαντινού από το 1936 ως το 1972.
Το 1927 εκδίδει το μαχητικό περιοδικό της δημοτικής Ελληνικά Γράμματα, όπου στεγάζει την ομάδα του Αλέξανδρου Δελμούζου μετά τη διάσπαση του Εκπαιδευτικού Ομίλου, το 1935 την ημερήσια ανεξάρτητη εφημερίδα Ηχώ της Ελλάδος με αρχισυντάκτη τον ανθολόγο της ελληνικής ποίησης Ηρακλή Αποστολίδη και το 1964 το εβδομαδιαίο ειδησεογραφικό περιοδικό Άλφα.
Το 1923, όταν είναι μόλις 22 ετών, η Κυβέλη ανεβάζει το θεατρικό έργο του Πέτρα σκανδάλου με θέμα τον Α. Δελμούζο και το πρότυπο παρθεναγωγείο Βόλου. Το 1924 και 1925 η Μαρίκα Κοτοπούλη ανεβάζει άλλα δύο θεατρικά έργα του.
Με την ίδρυση του Εθνικού Θεάτρου το 1930, ο Γεώργιος Παπανδρέου τον διορίζει γενικό γραμματέα με διευθυντή τον Ιωάννη Γρυπάρη και σκηνοθέτη τον Φώτο Πολίτη. Αποχωρεί από το θέατρο το Δεκέμβριο του 1934, μετά το θάνατο του Πολίτη αλλά επανέρχεται τον Οκτώβριο του 1935, μία εβδομάδα πριν την ανατροπή της κυβερνήσεως Π. Τσαλδάρη, ως εισηγητής δραματολογίου. Το 1937, ο Ιωάννης Μεταξάς του αναθέτει τη γενική διεύθυνση Γραμμάτων και Τεχνών του Υπουργείου Παιδείας και τη γενική διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου. Κατά την παραμονή του στο Εθνικό καθιερώνει τα φεστιβάλ αρχείου δράματος, προωθεί τις απόψεις του για την παρουσίαση των αρχαίων τραγικών στα αρχαία θέατρα με παραστάσεις στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού και το 1938, για πρώτη φορά από την αρχαιότητα, χρησιμοποιεί το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου ανεβάζοντας την Ηλέκτρα του Σοφοκλή σε σκηνοθεσία Δημ. Ροντήρη. Δημιουργεί το Βασιλικό Θεσσαλονίκης (1940) και ιδρύει τη Λυρική Σκηνή (1940). Δημιουργεί επίσης το περιοδεύον θέατρο Άρμα του Θέσπιδος (1939), τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (1937) και εγκαινιάζει τον θεσμό των κρατικών λογοτεχνικών βραβείων (1939) και της Πανελλήνιας Καλλιτεχνικής Έκθεσης στο Ζάππειο (1938).
Το μεγάλο του όνειρο, η καθιέρωση του Εθνικού Θεάτρου ως ένα από τα σημαντικότερα θέατρα της Ευρώπης, πραγματοποιείται το 1939 με τις ιστορικές τουρνέ: Αλεξάνδρεια, Κάιρο, Οξφόρδη, Καίμπριτζ, Λονδίνο, Φρανκφούρτη και Βερολίνο. Οι αγγλικές εφημερίδες συγκρίνουν το Εθνικό με την Comedie Francaise, το Θέατρο Τέχνης του Στανισλάφσκι στη Μόσχα και το θέατρο Habima. Συγκεκριμένα, οι Times του Λονδίνου γράφουν: «Σε καμμιά χώρα η θεατρική σκηνή δεν χρωστά περισσότερα στην ενεργητικότητα, τον ενθουσιασμό και την γνώση ενός ανθρώπου, όσο η ελληνική σκηνή οφείλει στον Κωστή Μπαστιά».
Από τη λογοτεχνική του εργασία θα πρέπει να αναφέρουμε: Στεριές και θάλασσες (1932), Τ’ Αλιευτικά (1935), Οι άνθρωποι και τα ζώα (1939), Λιμάνια (1939), Μηνάς ο Ρέμπελος, βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (1939), Η Μπουμπουλίνα (1944), Αράχνη 44 (1946), Ο Παπουλάκος (1951), Νέον Κυριακοδρόμιον (1956) και το δοκίμιο Ο Παπαδιαμάντης (1962).
Με την είσοδο των γερμανών στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1941, παραιτείται από το Εθνικό Θέατρο. Συλλαμβάνεται και φυλακίζεται διότι ασκεί «φιλοαγγλική προπαγάνδα». Μετά την Κατοχή αναχωρεί για τη Νέα Υόρκη, όπου θα μείνει για οκτώ χρόνια (1946 – 1954) ως ανταποκριτής της Βραδυνής στον Ο.Η.Ε.
Με την επιστροφή του, θα αναλάβει πάλι τη γενική διεύθυνση της Λυρικής Σκηνής (1959) και θα μετακαλέσει τη Μαρία Κάλλας για να ανεβάσει στην Επίδαυρο τις ιστορικές πλέον παραστάσεις της Νόρμας (1960) και της Μήδειας (1961). Το 1961 θα αναλάβει επίσης, ταυτοχρόνως με τη Λυρική, και τη γενική διεύθυνση του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας και θα φροντίσει για την αγορά του οικοπέδου της Αγίας Παρασκευής και την ανέγερση του ραδιομεγάρου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Γιάννης Κ. Μπαστιάς, Ο Κωστής Μπαστιάς στα χρόνια του Μεσοπολέμου, τόμοι 2, Αθήνα, 1997.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Πέτρος Χάρης, Η «Δημοκρατία» μεταξύ των λογίων. Ομιλεί ο κ. Κωστής Μπαστιάς. Εφημ. Δημοκρατία, 19 Νοεμβρίου 1926.
• Φώτος Πολίτης, Εντυπώσεις και κρίσεις. Περιοδικά. Εφημ. Πολιτεία, 24 Ιουνίου 1927.
• Κώστας Καλαντζής, Ομιλούν οι «νέοι» μας. Μία φιλολογική έρευνα. Με τον κ. Κωστήν Μπαστιάν. Εφημ. Η Ημέρα, 23 Νοεμβρίου 1931.
• Φώτος Γιοφύλλης, Οι νέοι λόγιοι της Σύρου του 1918. Περ. Εβδομάς, 21 Σεπτεμβρίου 1934.
• Μανώλης Καλομοίρης, Μία θαλασσινή συμφωνία. Κ. Μπαστιά: «Μηνάς ο Ρέμπελος». Εφημ. Εθνική, 14 Μαρτίου 1939.
• Γιάννης Χατζίνης, Κωστή Μπαστιά: «Μηνάς ο Ρέμπελος» - «Λιμάνια» - «Οι άνθρωποι και τα ζώα». Περ. Πνευματική Ζωή, 25 Μαρτίου 1939.
• Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, Τα θαλασσινά βιβλία του κ. Κωστή Μπαστιά. Εφημ. Η Πρωία, 31 Μαρτίου 1939.
• Γρηγόριος Ξενόπουλος, «Μπουμπουλίνα». Εφημ. Αθηναϊκά Νέα, 6 Απριλίου 1944.
• Clarence A. Manning, Kostis Bastias. Περ. Books Abroad (Oklahoma), Χειμώνας 1947.
• Κ. Θ. Δημαράς, Ο «Παπουλάκος» του Κωστή Μπαστιά. Εφημ. Το Βήμα, 20 Ιουνίου 1952.
• Μιχαήλ Περάνθης, «Ο Παπουλάκος». Εφημ. Αθηναϊκή, 28 Ιουνίου 1952.
• Γιάννης Χατζίνης, Κωστή Μπαστιά: «Ο Παπουλάκος». Περ. Νέα Εστία, 15 Αυγούστου 1952.
• Ντίνος Χριστιανόπουλος, Κωστή Μπαστιά: «Ο Παπουλάκος». Εφημ. Νέα Αλήθεια (Θεσσαλονίκη), 22 Σεπτεμβρίου 1952.
• Βασίλειος Λαούρδας, Θέματα Παιδείας, ένα σχόλιο στον «Παπουλάκο» του Κωστή Μπαστιά, Washington D. C., 1953.
• Φώτης Κότογλους, Το Νέον Κυριακόδρόμιον. Ένα σπουδαίο θρησκευτικό βιβλίο. Εφημ. Ελευθερία, 3 Ιουνίου 1956.
• Βάσος Βαρίκας, Κωστή Μπαστιά: «Ο Παπαδιαμάντης» (δοκίμιο). Εφημ. Το Βήμα, 13 Ιανουαρίου 1963.
• Αντρέας Καραντώνης, Ο Παπαδιαμάντης και η Ορθοδοξία. Κωστή Μπαστιά: «Ο Παπαδιαμάντης». Δοκίμιο. Εφημ. Η Καθημερινή, 8 και 9 Φεβρουαρίου 1963.
• Τάσος Λιγνάδης, «Ο Παπαδιαμάντης» Κωστή Μπαστιά. Εφημ. Νίκη, 27 Φεβρουαρίου 1963.
• Απόστολος Σαχίνης, Βιβλίο του Μπαστιά για τον Παπαδιαμάντη. Εφημ. Έθνος, 1 Μαρτίου 1963.
• Γιάννης Χατζίνης, «Ο Παπαδιαμάντης» (Δοκίμιο) – Κωστή Μπαστιά. Περ. Νέα Εστία, 15 Μαρτίου 1963.
• Φώτης Κόντογλου, «Ο Παπαδιαμάντης» του Κωστή Μπαστιά. Εφημ. Ελευθερία, 24 και 31 Μαρτίου 1963.
• Βάσος Βαρίκας, «Μηνάς ο Ρέμπελος». Εφημ. Το Βήμα, 15 Δεκεμβρίου 1968.
• Γιάννης Χατζίνης, Κωστή Μπαστιά: «Μηνάς ο Ρέμπελος, Κουρσάρος στο Αιγαίο». Περ. Νέα Εστία, 15 Μαρτίου 1969.
• Νίκος Καραντηνός, Βιβλιογραφική συμβολή στην μελέτη του έργου του Κωστή Μπαστιά. Τόμος Α΄. Αθήναι, 1969.
• Αλέκος Σακελλάριος, Κωστής Μπαστιάς. Εφημ. Ελεύθερος Κόσμος, 28 Δεκεμβρίου 1972.
• Ηλίας Κ. Ζιώγας, Ο Κωστής Μπαστιάς στη Νέα Υόρκη. Αθήνα, 1973.
• Πέτρος Χάρης, Έλληνες πεζογράφοι. Τόμος 4ος. Αθήναι, 1973. Σελ. 139 – 173.
• Γιώργος Κ. Πηλιχός, Αναπολώντας τις μέρες του Κωστή Μπαστιά. Εφημ. Τα Νέα, 10 Μαρτίου 1990.
• Γιάννης Κ. Μπαστιάς, Το θέατρο στο Μεσοπόλεμο. Εφημ. Η Καθημερινή, 1 Σεπτεμβρίου 1991.
• Γιώργος Κ. Πηλιχός, Οι «χρυσές» εποχές του Εθνικού. Εφημ. Το Βήμα, 13 Οκτωβρίου 1991.
• Γιάννης Κ. Μπαστιάς, Τα «Ελληνικά Γράμματα» του Κωστή Μπαστιά. Περ. Γράμματα και Τέχνες, Ιούνιος – Σεπτέμβριος 1995.
• Αλέξανδρος Αργυρίου, Ο Κωστής Μπαστιάς στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Εφημ. Η Κυριακάτικη Αυγή, 8 Ιουνίου 1997.
• Αλέξης Ζήρας, Εισαγωγικά στον Κωστή Μπαστιά. Εφημ. Η Κυριακάτικη Αυγή, 8 Ιουνίου 1997.
• Μάρκος Δ. Φρέρης, Η Σύρα του Κωστή Μπαστιά. Περ. Συριανά Γράμματα, Οκτώβριος 1997.
• Γιάννης Κ. Μπαστιάς, Ο Κωστής Μπαστιάς στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Τόμος Α΄, Χρονογραφία – Εργογραφία, τόμος Β΄, Βιβλιογραφία. Αθήνα, 1997.

Εργογραφία

(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)

Ι.Πρωτότυπα έργα
• Τα κόκκινα σημάδια. Αθήνα, 1920.
• Το μοντέλλο· Δράμα σε μέρη τρία. Αθήνα, Ζηκάκης, 1922.
• Στεριές και θάλασσες. Αθήνα, 1932.
• Τ’ αλιευτικά. Αθήνα, 1935.
• Λιμάνια · Διηγήματα. Αθήνα, 1939.
• Οι άνθρωποι και τα ζώα · εντυπώσεις. Αθήνα, τυπ. Πυρσός, 1939.
• Μηνάς ο Ρέμπελος · Κουρσάρος στο Αιγαίο · (Μυθιστορία). Αθήνα, Πυρσός, 1939.
• Η Μπουμπουλίνα · μυθιστορία. Αθήνα, 1946.
• Αράχνη νο 44 ·Η ελληνοβρεταννική αντικατασκοπεία στα χρόνια της Κατοχής. Αθήνα, Δημητράκος, 1946.
• Ο Παπουλάκος · Μαρτυρία. Νέα Υόρκη, 1951.
• Νέον Κυριακοδρόμιον · Ερμηνεία των Ευαγγελίων που διαβάζονται κάθε Κυριακή. Αθήνα, Αστήρ, 1956.
• Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων · ή Ορθοδοξία και δυτικόπληκτοι. Αθήνα, Αστήρ, 1958.
• Ο αναστημένος Χριστός και οι ανανάστητοι άνθρωποι · Δραματικό σχεδίασμα. Αθήνα, ανάτυπο από το περιοδικό Εφημέριος, 1958.
• Ο Παπαδιαμάντης · δοκίμιο. Αθήνα, 1962.
• Το χρονικό του Μετσόβου. Αθήνα, 1956.
• Ο Αριστοφάνης · κωμωδία σε δύο ημέρες. Αθήνα, 1970.
ΙΙ.Μεταφράσεις
• Εδμόνδος Αμπου, Η μύτη ενός συμβολαιογράφου· Μετάφραση Κ.Μπαστιά. Αθήνα, Ζηκάκης, 1926.

Επιπλέον Πληροφορίες

Χειρόγραφα του λογοτέχνη υπάρχουν στο Γενικό Αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.). Το λήμμα συντάχτηκε από τον Γιάννη Κ. Μπαστιά.