Βιογραφικό Σημείωμα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΟΥΡΤΙΔΗΣ (1858 - 1928)


Ο Αριστοτέλης Κουρτίδης γεννήθηκε στο Μυριόφυτο της Θράκης. Τα μαθητικά του χρόνια τα πέρασε στην Κωνσταντινούπολη, όπου φοίτησε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Στη συνέχεια έφυγε στην Αθήνα, όπου σπούδασε Φιλολογία στο πανεπιστήμιο και συνδέθηκε φιλικά με το Δημήτριο Καμπούρογλου, ο οποίος τον σύστησε στον Νικόλαο Παπαδόπουλο, διευθυντή του περιοδικού Η Διάπλασις των Παίδων. Ο Κουρτίδης παντρεύτηκε την αδερφή του Παπαδόπουλου Σταματίνα και ανέλαβε την αρχισυνταξία του περιοδικού, θέση που κράτησε ως το 1894, οπότε ανέλαβε ο Γρηγόριος Ξενόπουλος. Συνεργάστηκε επίσης με τις εφημερίδες Άστυ, Νέον Άστυ, Εστία, Εφημερίς και τα περιοδικά Νέα Εστία, Εθνικόν Ημερολόγιον Σκόκου, Κλειώ, Εθνική Αγωγή, Ραμπαγάς και Παναθήναια, όπου δημοσίευσε άρθρα, μελέτες, χρονογραφήματα, μεταφράσεις, διηγήματα, κριτικά δοκίμια. Από το 1884 και για πέντε χρόνια εργάστηκε στο Υπουργείο Παιδείας (γραμματέας) και από το 1889 ως το 1892 σπούδασε φιλοσοφία, παιδαγωγική και ψυχολογία και πραγματοποίησε διδακτορική διατριβή στο πανεπιστήμιο της Ιένας. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία, εργάστηκε στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών ως καθηγητής δραματολογίας και ψυχολογίας (μετά από πρόταση του Δημητρίου Κορομηλά) και στη Βασιλική Δραματική Σχολή. Από την ενασχόλησή του με το θέατρο προέκυψε και η αξιόλογη κριτική του δραστηριότητα, για την οποία ήταν γνωστός στους αθηναϊκούς πνευματικούς κύκλους. Πραγματοποίησε παράλληλα διαλέξεις στο φιλολογικό σύλλογο Παρνασσός, στα πλαίσια του οποίου υπήρξε και οργανωτής της Σχολής Απόρων Παίδων. Από το 1897 και ως το θάνατό του αφοσιώθηκε στη διδασκαλία εκπαιδευτικών ως καθηγητής φιλοσοφίας και παιδαγωγικής (διδασκαλεία Αρρένων Αθηνών, Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, Νηπιαγωγών της Ενώσεως Ελληνίδων και Θηλέων του Πειραιά). Πέθανε στην Αθήνα. Το συγγραφικό έργο του Αριστοτέλη Κουρτίδη καλύπτει το ευρύ πλαίσιο ενδιαφερόντων του από επιστημονικές ψυχοπαιδαγωγικές μελέτες και σχολικά βιβλία ως τη διηγηματογραφία (παιδική και κοινωνική) και τις λογοτεχνικές μεταφράσεις. Ο Αριστοτέλης Κουρτίδης ανήκει στους λογοτέχνες της γενιάς του 1880, ειδικότερα στους συγγραφείς που συνδύαζαν στο έργο τους τον επιστημονικό και το λογοτεχνικό λόγο. Με ευδιάκριτο παιδαγωγικό-διδακτικό στόχο, το διηγηματικό έργο του θεωρείται από τα θεμελιώδη της νεοελληνικής παιδικής λογοτεχνίας, ενώ δημοσίευσε επίσης διηγήματα κοινωνικού προβληματισμού εντασσόμενα στο λογοτεχνικό ρεύμα που αναπτύχθηκε την εποχή εκείνη στην Αθήνα, ως αντίδραση στο λεγόμενο αθηναϊκό ρομαντισμό. Στο ζήτημα της γλώσσας χρησιμοποίησε αρχικά την καθαρεύουσα και στην πορεία τη μικτή καθαρεύουσα αλλά και δημοτική. 1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Αριστοτέλη Κουρτίδη βλ. Πολυκανδριώτη Ράνια, «Αριστοτέλης Κουρτίδης», Η παλαιότερη πεζογραφία μας· Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμοΖ΄ (1880-1900), σ.254-270. Αθήνα, Σοκόλης, 1997, Χάρης Πέτρος, «Κουρτίδης Αριστοτέλης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας9. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και χ.σ., «Κουρτίδης Αριστοτέλης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό5. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1986.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Γιάκος Δημ. - Φουριώτης Άγγελος (επιμέλεια), Δημ.Βικέλας, Εμ. Λυκούδης, Δ. Καμπούρογλους και άλλοι, σ.25-30 και 155. Αθήνα, Αετός, 1954 (στη σειρά Βασική Βιβλιοθήκη, τ.21).
• Γιάκος Δημήτρης, Ιστορία της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας. Αθήνα, Παπαδήμας, 1993.
• Γοργίας [=Ξενόπουλος Γρηγόριος], «Ο λογοτέχνης παιδαγωγός», Νέα ΕστίαΔ΄, ετ.Β΄, 1η/9/1928, αρ17-41, σ.772-775.
• Μποέμ [ = Δημ. Χατζόπουλος], «Σύγχρονοι έλληνες συγγραφείς· Αριστοτέλης Κουρτίδης», Το Άστυ, 31/3 - 1/4/1893 (συνέντευξη με το συγγραφέα).
• Ξενόπουλος Γρηγόριος, «Οι διηγηματογράφοι μας ένας-ένας», Το Άστυ, 13-14-15/1/1896.
• Ξενόπουλος Γρηγόριος, «Κουρτίδης Αριστοτέλης Π.», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια15. Αθήνα, Πυρσός, 1931.
• Παρρέν Καλλιρρόη, «Ο κ. Κουρτίδης και το γυναικείον ζήτημα», Εφημερίς των Κυριών, 15/5/1896.
• Πολυκανδριώτη Ράνια, «Αριστοτέλης Κουρτίδης», Η παλαιότερη πεζογραφία μας· Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμοΖ΄ (1880-1900), σ.254-270. Αθήνα, Σοκόλης, 1997.
• Σακελλαρίου Χάρης, Οι πρωτοπόροι της παιδικής λογοτεχνίας· Πεζογραφία. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1994.
• Σαχίνης Απόστολος, Παλαιότεροι πεζογράφοι. Αθήνα, Εστία, 1982.
• Στεργιόπουλος Κώστας, «Κουρτίδης Αριστοτέλης», Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριττάννικα35.
• Χάρης Πέτρος, «Κουρτίδης Αριστοτέλης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας9. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
• χ.σ., «Κουρτίδης Αριστοτέλης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό5. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1986.
Αφιερώματα περιοδικών
• Θρακικά2, 1929.

Εργογραφία

(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)

Ι.Διηγήματα
• Παιδικαί σελίδες. Αθήνα, τυπ. Ανδρέα Κορομηλά, 1881 (παράρτημα του περιοδικού Η Διάπλασις των Παίδων).
• Παιδικοί διάλογοι· Διά παιδιά 7 έως 15 ετών. Αθήνα, Ν.Π.Παπαδόπουλος Υδραίος, 1883.
• Παιδικά διηγήματα. Αθήνα, τυπ. Ανδρέα Κορομηλά, 1883 (Βιβλιοθήκη του περιοδικού Η Διάπλασις των Παίδων).
ΙΙ.Μελέτες
• Gewohnung und Gewohnheit· Eine Psychologish - Paedagogische Monographie· Diessertation zur Erlangung der Doktorwurde an der Philosophischen Fakultat der Universitat Iena Vorgelegt von Aristoteles P. Kourtidis. Athen, A.Konstantinidis, 1893.
• Ουασιγκτών. Αθήνα, Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, 1903.
• Πνευματικαί ιδιοφυίαι· Αιτία αυτών και σημασία εν τη αισθητική και παιδευτική. Αθήνα, 1907.
• Υποδείγματα διδασκαλίας της ζωολογίας. Αθήνα, 1912.
• Υποδείγματα διδασκαλίας της φυτολογίας κατά τας βιολογικάς αρχάς και εν προσαρμογή προς τον σχολικόν κήπον. Αθήνα, 1913.
• Διαλέξεις περί ελλήνων διηγηματογράφων· Το ελληνικόν διήγημα μέχρι της επαναστάσεως· Ο Αλεξ. Ραγκαβής ως διηγηματογράφος. Αθήνα, Ζηκάκης, 1921 (στη σειρά Διαλέξεις Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσού).
ΙΙΙ.Μεταφράσεις
• Άνδερσεν Διηγήματα. Αθήνα, τυπ. Κορίννης, 1883 (με το ψευδώνυμο Αιμίλιος Ειμαρμένος).
• Μέιν Ρηδ, Εις την θάλασσαν! Αθήνα, Ν.Π.Παπαδόπουλος Υδραίος, 1884 (Βιβλιοθήκη του περιοδικού Η Διάπλασις των Παίδων).
• Οι μαθηταί του Ευσεβίου· Διήγημα υπό Ευδοξίας Δουπουή. Αθήνα, Ν.Π.Παπαδόπουλος Υδραίος, 1884 (Βιβλιοθήκη του περιοδικού Η Διάπλασις των Παίδων).
• Ιουλίου Βέρν και Ανδρέου Λωρή, Ο ναυαγός της Κυνθίας. Αθήνα, Εστία, 1886.
• Παιδικά δραμάτια και κωμωδίαι παραφρασθέντα… Αθήνα, Εστία, 1887 (και έκδοση β΄ συμπληρωμένη με τίτλο Θέατρον οικογενείας και σχολείου, Αθήνα, 1915).
• Ο γύρος της οικίας· Διασκευή από το γερμανικόν. Αθήνα, Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, 1903.
• Ξεβερίου Τιρία, Ημερολόγιον ερημίτου. Αθήνα, Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, 1904.
• Εικόνες βίου των ζώων. Αθήνα, 1912.
• Jules Verne, Στα κύματα και στη φωτιά. Αθήνα, Ι.Δ.Κολλάρος, 1922.
• Dorothy Canfield Fisher, Η αυτοαγωγή κατά την Μοντεσσόρη. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1924.
• Ουίδα Μουφλού, Η πεντάμορφη θερμάστρα· Το μεγαλότεχνο παιδί. Αθήνα, Ι.Δ.Κολλάρος, 1925.
• Edward Clodd, Τα πρώτα βήματα της ανθρωπότητος κατά τον Edward Clodd. Αθήνα, Ι.Σιδέρης, χ.χ.
ΙV. Σχολικά - Αναγνωστικά
• Παιδική ανθολογία προς χρήσιν των δημοτικών σχολείων μετά πρόλογον περί απαγγελίας ποιημάτων. Αθήνα, Γεώργιος Κασδόνης,1885.
• Φέρμπος Παν. - Κουρτίδης Αρ., Βίοι επιφανών ανδρών της Αρχαίας Ελλάδος μετά εικόνων, προς χρήσιν των Ελληνικών Σχολείων και Παρθεναγωγείων. Αθήνα, Κωνσταντινίδης, 1888.
• Ελληνική ιστορία από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της σήμερον, προς χρήσιν των Δημοτικών Σχολείων και Παρθεναγωγείων. Αθήνα, Κωνσταντινίδης, 1888.
• Ηρωικοί χρόνοι της αρχαίας Ελλάδος. Αθήνα, 1888.
• Κουρτίδης Αρ. - Σκορδέλης Βλ.Γ., Σκηνογραφίαι εκ της ελληνικής επαναστάσεως· Ανάγνωσμα της Δ΄ τάξεως των δημοτικών σχολείων. Αθήνα, Ν.Π.Παπαδόπουλος Υδραίος, 1889.
• Εκλογή ποιηματίων· Εγκριθείσα υπό του Υπουργείου της Παιδείας ως μόνη και υποχρεωτική επί τετραετίαν εκλογή ποιηματίων δια τους μαθητάς της Β΄, Γ΄ και Δ΄ τάξεως των δημοτικών σχολείων του Κράτους. Αθήνα, Ν.Π.Παπαδόπουλος Υδραίος, 1889.
• Βίοι επιφανών ανδρών της Αρχαίας Ελλάδος μετά εικόνων, προς χρήσιν των Ελληνικών Σχολείων και Παρθεναγωγείων. Αθήνα, Κωνσταντινίδης, 1892.
• Ελληνικόν Αναγνωσματάριον προς χρήσιν της Δ΄ τάξεως των Δημοτικών Σχολείων· Βραβευθέν εν τω Διαγωνισμώ των Διδακτικών Βιβλίων κατά τον ΒΡΛ’ νόμον. Αθήνα, τυπ. Εστίας, 1894.
• Φέρμπος Παν. - Κουρτίδης Αρ., Βίοι επιφανών ανδρών της Αρχαίας Ελλάδος μετά εικόνων, προς χρήσιν της Α΄ τάξεως των Ελληνικών Σχολείων και Παρθεναγωγείων. Αθήνα, Γ.Κασδόνης, 1895.
• Ελληνικόν αναγνωσματάριον προς χρήσιν της Β΄ τάξεως των Δημοτικών Σχολείων. Αθήνα, Ανέστης Κωνσταντινίδης, 1896.
• Ιστορία της αρχαίας Ελλάδος διά την Γ΄ τάξιν των δημοτικών σχολείων αμφοτέρων των φύλων. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, [1901].
• Ελληνικόν Αναγνωσματάριον προς χρήσιν των μαθητών της Β΄ τάξεως του Δημοτικού Σχολείου · Εκ των ελληνικών αναγνωσματαρίων των Α.Κουρτίδου, Ε.Παπαμιχαήλ και Χ.Παπαμάρκου. Αθήνα, [1914 ή 1915].
• Α.Π.Κουρτίδης, Γ.Σ.Κονιδάρης, Γ.Α. Καλαράς, Οδύσσεια· Αναγνωστικό Γ΄ Δημοτικού. Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της Εστίας Ι. Δ. Κολλάρου, 1919 (έκδοση γ΄).
• Ιστορίες · Αναγνωστικό Β΄ Δημοτικού. Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της Εστίας Ι.Δ.Κολλάρου, 1923 (έκδοση ι΄).
• Τα δύο ποδηματάκια. Αθήνα, Ι.Κολλάρος, 1925.
• Κουρτίδης Αρ, Κονιδάρης Γ., Στα παλιά χρόνια· Αναγνωστικό Δ’ δημοτικού. Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της Εστίας Ι.Δ.Κολλάρου, 1925.
• Κουρτίδης Α., Κονιδάρης Γ., Σκόρπια λουλούδια· Αναγνωστικό της Γ΄ δημοτικού. Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της Εστίας Ι.Δ.Κολλάρου και Σίας, 1927.
• Κουρτίδης Α., Κονιδάρης Γ., Βασανισμένα και δοξασμένα χρόνια· Αναγνωστικό εγκεκριμένο για την Στ΄ τάξη του Δημοτικού. Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της Εστίας Ι.Δ.Κολλάρου και Σίας, 1927.
• Κουρτίδης Α., Ξενόπουλος Γρ., Κονιδάρης Γ., Ο πύργος του Βοσπόρου και άλλες ιστορίες· Αναγνωστικό Ε΄ δημοτικού. Αθήνα, Βιβλιοπωλείο της Εστίας Ι.Δ.Κολλάρου και Σίας, 1927.